Atrakcje turystyczne

BASZTA WIĘZIENNA

Baszta Więzienna,  nazywana też Basztą Czarownic lub Basztą Prochową, znajduje się  w ramach zespołu fortyfikacji miejskich po północnej stronie średniowiecznego miasta.

Budowla wzniesiona została pod koniec XIII wieku jako baszta łupinowa, na planie czworoboku, otwarta od strony miasta, a następnie, zapewne w drugiej połowie XIV wieku, przebudowana i nadbudowana. Obiekt założony jest na planie czworobocznym, zbliżonym do kwadratu. Baszta w dolnej partii posiada formę prostopadłościenną, przechodząc powyżej za pomocą narożnych tromp – w formę spłaszczonego walca. W zwieńczeniu znajduje się wąska platforma widokowa oraz stożkowy, ceramiczny hełm z chorągiewką pogodową z datą roczną „1729”, odnoszącą się do jednego z remontów budowli.  Dostęp do wnętrza znajduje się w przyziemiu od strony ulicy przymurnej, gdzie zamontowano w okresie nowożytnym drzwi klepkowe. Budowla była też skomunikowana poprzez drewniany ganek umieszczony na murze obronnym. Wnętrze baszty podzielone zostało na trzy kondygnacje skomunikowane pierwotnie drabinami lub stromymi, drewnianymi schodami. W obrębie każdej z nich znajduje się po jednym pomieszczeniu doświetlonym wąskimi oknami. W XVII wieku w baszcie mieściło się więzienie, zlokalizowane w przyziemiu budowli, a następnie magazyn prochu.

ZESPÓŁ ŚREDNIOWIECZNYCH FORTYFIKACJI MIEJSKICH

Strzelce zaraz po lokacji średniowiecznego miasta, w latach 1272-1290, otoczono murami obronnymi wraz z Bramą Młyńską (Drezdenecką lub Wschodnią) i Gorzowską (Brzozowską) oraz systemem baszt łupinowych. Mury miejskie otoczone zostały dodatkowo obwałowaniami ziemnymi oraz podwójną fosą wypełnioną wodami jeziora Górnego i Dolnego. Mury wzniesiono z nieobrobionego kamienia polnego na zaprawie wapiennej na wysokość 8-9 m i szerokość do 160 cm. Pierwotnie w obwodzie murów o łącznej długości 1700 m umieszczone były Brama Młyńska i Brama Gorzowska oraz 37 baszt łupinowych. W następnym etapie rozbudowano bramy o przedbramia oraz adaptowano jedną z baszt łupinowych na cele więzienia i magazynu prochowego. To tzw. Baszta Więzienna, przy której wybito furtę służącą celom przeciwpożarowym. Fortyfikacje zaczęto plantować w 1730 roku, zakładając przy Bramie Gorzowskiej plac ćwiczeń, a w 1736 roku w miejscu wałów i fosy – ogrody. Z czasem część baszt łupinowych zabudowano i adaptowano na cele mieszkalne. W związku z utrudnieniami komunikacyjnymi oraz pogarszającym się stanem technicznym w 1866 roku rozebrano Bramę Gorzowską. Do dzisiaj zachował się pierścień murów o długości 1640 m i zróżnicowanej wysokości od 3 do 8 m z Bramą Młyńską, Basztą Więzienną oraz 36 półotwartymi basztami łupinowymi. Po II wojnie światowej w kilku etapach przeprowadzono remont murów. Strzelce dzięki swym średniowiecznym fortyfikacjom miejskim zasługują na miano lubuskiego Carcassonne.

MINI SKANSEN PRZY BASZCIE CZAROWNIC

Na skwerze przy Baszcie Czarownic znajdują się  dwa modele machin balistycznych do miotania różnych przedmiotów, służących w okresie średniowiecza do oblegania ufortyfikowanych miast oraz warownych zamków. Te  dwie machiny to trebusz i katapulta, które zbudowane zostały na podstawie rysunków i opisów badacza historii fortyfikacji Marka Jurgi, a wykonawcą jest cieśla z województwa podkarpackiego Piotr Mroczka.

BRAMA MŁYŃSKA

Brama Młyńska, nazywana też Drezdenecką lub Wschodnią, została wybudowana na początku XIV wieku w ramach fortyfikacji miejskich, być może w miejscu wcześniejszej, kamiennej budowli bramnej. Brama zlokalizowana została u wylotu historycznej ulicy Młyńskiej i strzegła traktu na grobli usypanej między dwoma jeziorami miejskimi.

Po stronie wschodniej wieża bramna była zabezpieczona dodatkowo tzw. szyją, czyli przedbramiem, które rozebrano w 1736 roku. Budowla bramna założona została na planie czworobocznym i wzniesiona u podstawy z kamienia, a powyżej z cegły ceramicznej na zaprawie wapiennej. Brama jest czterokondygnacyjna, prostopadłościenna, nakryta dachem dwuspadowym. W przyziemiu zlokalizowany jest ostrołuczny przejazd, zabezpieczony pierwotnie od strony zewnętrznej kratą osadzoną na prowadnicy w ostrołucznie zamkniętej wnęce. Powyżej znajdował się odkryty ganek, obecnie zamurowany. W zwieńczeniu umieszczona jest kompozycja blend, fial oraz sterczyn zdobionych maswerkowo. W elewacji zachodniej, na wysokości drugiej, trzeciej oraz czwartej kondygnacji, znajduje się kompozycja złożona z wąskich blend, w obrębie których wprowadzono otwory okienne. W 1919 roku otwarto w bramie muzeum regionalne, dodając po stronie północnej ceglany budynek mieszczący klatkę schodową. Obiekt ten zaprojektował strzelecki radca budowlany Hugo Prejawa. Po II wojnie światowej mieścił się tutaj Miejski, a następnie Powiatowy Dom Kultury. Obecnie pomieszczenia bramne użytkowane są przez Państwową Szkołę Muzyczną I Stopnia.

POWRÓT DO PRZESZŁOŚCI W TECHNOLOGII 3D

W mieście znajdują się cztery stanowiska fotoplastikonów, które pozwolą zwiedzającym podziwiać archiwalne zdjęcia miasta w formacie 3D.

• Atrapa dawnej stacji paliw firmy ARAL
• Dawna poczta i Brama Gorzowska 
• Kino “Zwycięstwo” 
• Restauracja “Rycerska” 

STRZELECKIE CZAROWNICE

Polowania na czarownice w Strzelcach i okolicznych miejscowościach miały miejsce w latach 1550-1609. Najwięcej procesów odbyło się na przełomie XVI i XVII wieku. Strzelce stały się z tego powodu bardzo znane. Powszechnie modlono się za miasto i jego mieszkańców. Niektórzy, pod wrażeniem tych wydarzeń, uważali nawet, że Strzelce należy zrównać z ziemią. Podejrzenia o uprawianie czarów wysuwane były pod adresem zarówno kobiet jak i mężczyzn.

Niewielkie rzeźby czarownic, w liczbie stale rosnącej,  umieszczane są w Strzelcach Krajeńskich sukcesywnie od 2016 roku. Ich autorem jest Marek Stankiewicz, rzeźbiarz z Krakowa, na chwilę obecną jest ich łącznie dziewięć w mieście.

Pierwsza figurka – czarownica na miotle, umieszczona została na Baszcie Czarownic. Drugiej należy szukać na rogu ulic Chrobrego i Zachodniej – to czarownica, która  odbiera telefony przy dawnym postoju TAXI.  Następna, stojąc na kominku, podpiera się miotłą przed firmą Spartherm przy ul. Wodociągowej. Czwarta – wiedźma trucicielka – przycupnęła na skwerze naprzeciwko Urzędu Miasta i Gminy przy Alei Wolności. Kolejna czarownica – wiolonczelistka –  siedzi na murku przy Bramie Młyńskiej, gdzie znajduje się Szkoła Muzyczna. Szósta znajduje się nad Jeziorem Górnym i jest nią czarownica z rowerem – kolarka. Miejsce nie jest przypadkowe. Strzelce są znane z wyścigów „błotniaków”, rozgrywanych niegdyś właśnie nad jeziorem. Kolejna wiedźma  – Artemida z psem – znajduje się w centrum miasta w „Parku Róż”. Figurka Artemidy ma przypominać o bogactwie przyrody, różnorodności lasów, a także o myśliwych i leśnikach z naszej gminy. 
Ósma czarownica – nauczycielka – stoi przy Szkole Podstawowej nr 1 przy ul. Ks. Popiełuszki.  Przedstawiona jest jako piękna nauczycielka, która ukazana na tle symbolicznej tablicy oczarowuje uczniów i z wdziękiem przekazuje wiedzę. Dziewiąta czarownica “Tułaczka” – rzeźba przedstawia wędrującą kobietę z lichym dorobkiem ciągniętym na wózku. Nawiązuje do historii ludzi, którzy w 1945 roku opuścili to miasto i tych, którzy stali się nowymi mieszkańcami Strzelec. Można ją znaleźć na ul. Chrobrego, tuż obok banku.